Had Queen Elizabeth werkelijk een affaire? Dit is feit en fictie in ‘The Crown’
Voor late instappers en fans van het eerste uur ontwart Harmen van Dijk wat er in Netflix-serie ‘The Crown’ aan feit, fictie en speculatie voorbijkomt. Deel drie van de reeks over het Britse koningshuis is nu te zien. Aan de overkant van het Kanaal is men ‘not amused’ over de verhouding die the Queen in seizoen 3 krijgt toegedicht.
Zo rond het jaar dat Queen Elizabeth uitriep tot haar Annus Horribilus, 1992, werd er over de Britse koninklijke familie gesproken als ‘Dallas in the Palace’ – de verwikkelingen binnen de paleismuren deden de intriges rond J.R. en Sue Ellen Ewing in de destijds populaire Amerikaanse soap verbleken. Opnames van telefoongesprekken waarin prins Charles zijn pikante fantasieën over Camilla Parker Bowles uitsprak lekten uit, de BBC nam een interview op waarin Diana zich als het ultieme slachtoffer van dit verraad presenteerde en niet veel later werd Sarah Ferguson betrapt terwijl haar financieel adviseur aan haar grote teen sabbelde – terwijl ze nog getrouwd was met prins Andrew.
Chique soapserie
Iedereen snapt dat de Britse koninklijke familie door de jaren heen voor genoeg materiaal zorgde om er een lange, chique soapserie van te maken. De huidige generatie, met Harry en Meghan voorop, stelt wat dat betreft niet teleur. ‘The Crown’ zal dan ook zes seizoenen gaan tellen en op de eerder genoemde verhaallijnen moeten de kijkers dus nog even wachten. Aan het begin van seizoen 3, dat nu op stapel staat, is het pas 1964.
Trouwe kijkers weten dat ook in de jaren veertig en vijftig, waar ‘The Crown’ aanving, genoeg te beleven viel. Ze leefden mee met het tragische lot van prinses Margaret, de jongere zus van Elizabeth. Zij werd hopeloos verliefd op de stalmeester van haar vader, Peter Townsend, die gescheiden was en bovendien 16 jaar ouder. Elizabeth kon haar goedkeuring niet geven aan dit huwelijk, als hoofd van de Church of England.
Margaret wilde haar prinsessenprivileges niet opgeven voor de liefde van haar leven. Over deze affaire is, in ieder geval door Townsend, later het een en ander gezegd, waardoor er in de serie een redelijk waarheidsgetrouw beeld van wordt geschetst.
Ook duikt steeds ex-koning Edward op, de oom van Elizabeth die afstand had gedaan van de kroon omwille van Wallis Simpson, een gescheiden Amerikaanse. De familie kon zijn bloed wel drinken en dat was wederzijds. In de serie verzinnen Wallis en Edward bijnamen voor de familie: Elizabeth is Shirley Temple, haar moeder noemen ze Cookie, omdat ze sprekend lijkt op een kokkin in het paleis. In een brief omschrijft Edward de familie als ‘een stel ijskoude bitches’. Van dit alles is niets verzonnen, de correspondentie van Edward werd in 1988 gepubliceerd. Heerlijk materiaal voor Peter Morgan, de bedenker van de serie die ook het script schreef voor de film ‘The Queen’ uit 2006, waarin Helen Mirren koningin Elizabeth speelde. Het levert mooie zijsporen op. Maar de hoofdpersonen in ‘The Crown’ zijn Elizabeth en haar man Philip. En voor hun verhaal had Morgan aanmerkelijk meer fantasie nodig. Want juist over hen weten we heel weinig. Geruchten genoeg, en daar maakt Morgan dan ook gretig gebruik van.
Alfa-mannetje
Voor de kroning van Elizabeth in 1953 ontstaat er in de serie grote spanning omdat Philip, een echt alfa-mannetje, er niets voor voelt om met alle andere hoogwaardigheidsbekleders te knielen voor zijn vrouw. Een mooi gegeven om zijn ondergeschikte positie als prins-gemaal uit te werken, maar niet geloofwaardig. Philip kwam uit een oud adellijk geslacht en snapte waarschijnlijk goed dat dit er nu eenmaal bij hoorde. Het klopt dat hij wilde dat de kinderen zijn achternaam Mountbatten zouden krijgen – ze kregen die van haar: Windsor. >>
Ook al is er over buitenechtelijke escapades van Philip nooit iets concreets naar buiten gekomen, in de serie wordt er veel over gesuggereerd. Elizabeth vindt in de koffer van Philip zelfs een foto van de ballerina Galina Ulanova. Het is onwaarschijnlijk dat Philip een affaire had met de Russin die Londen slechts op een tournee aandeed. Er was nog een danseres die aan Philip werd gelinkt, Pat Kirkwood. Maar zij heeft een affaire altijd ontkend en ze was zelfs boos dat het paleis haar niet steunde: “Een dame zou haar eigen eer niet hoeven te verdedigen.”
Natuurlijk wordt Philips aandeel in de Profumo-affaire aangehaald, het beruchte politieke schandaal dat het Verenigd Koninkrijk op zijn kop zette – we zijn inmiddels in 1963 en seizoen 2 aanbeland. Er is ontzettend veel gespeculeerd over de rol van de prins-gemaal: was hij de gemaskerde man die slechts gehuld in een schortje drankjes serveerde op de seksfeestjes waar in de jaren zestig staatsgeheimen werden verkwanseld aan de Sovjets? Bewezen is het nooit.
In misschien wel de meest dramatische aflevering tot dusver stuurt Philip zijn gevoelige zoon Charles naar een afschuwelijke kostschool in Schotland. De jongen is er doodongelukkig, maar wordt tijdens de vakantie ook nog eens door zijn vader gekleineerd omdat hij er zo over klaagt. Dit verhaal lijkt helaas op waarheid te berusten.
‘The Crown’
Het magazine Tijd staat helemaal in het teken van het derde seizoen van ‘The Crown’ , de veelbekroonde Netflixserie over het Britse koningshuis. Vanaf 17 november zijn de nieuwe afleveringen te zien. De overige verhalen vindt u hier.
Kostschool
Prins Charles zou de kostschool later omschrijven als ‘Colditz in kilts’, naar het beruchte krijgsgevangenkamp uit de Tweede Wereldoorlog. De ruwe persoonlijkheid van Philip wordt elders in de serie verklaard in een dramatische terugblik op zijn jeugd. Zijn vader zou hem de schuld hebben gegeven van de dood van zijn zus. Door toedoen van Philip zou zij in het vliegtuig zijn gestapt waarin ze verongelukte, samen met de baby die onderweg ter wereld was gekomen. De tragische dood van Cecilie en haar kind is een historisch feit, het aandeel van Philip daarin geenszins.
Philip komt er, kortom, niet goed vanaf in ‘The Crown’. Maar in de nieuwe reeks – spoiler alert! – wordt zelfs de eerbaarheid van the Queen in twijfel getrokken. Trouwe kijkers maakten al kennis met Lord Porchester met wie ze haar paardenhobby deelt. In deel 2 werpt Elizabeth al een schalkse blik op ‘Porchie’, zoals intimi hem noemen. In deel 3 lijkt er echt meer aan de hand tussen die twee. En dat gaat de kenners bij voorbaat al te ver. De koningin die een affaire had? “Dat is onsmakelijk en absolute fictie”, fulmineerde Dickie Arbiter, haar voormalig perssecretaris.
Ook als het gaat over staatsaangelegenheden, een belangrijk onderdeel van de serie, wordt ruimhartig met de waarheid omgegaan. Het bezoek van president Kennedy en zijn vrouw Jackie aan Buckingham Palace in 1961 levert een van de sappigste afleveringen op.
Elizabeth denkt een klik te hebben met Jackie, maar later komt ze erachter dat de presidentsvrouw haar op een feestje volkomen belachelijk heeft gemaakt. Ze noemt Elizabeth ‘een onopvallende vrouw van middelbare leeftijd’ en zegt dat het paleis lijkt ‘op een vervallen hotel in de provincie’.
Inderdaad ging het gerucht dat Jackie niet onder de indruk was van de Britse monarchie. Maar dat heeft ze nooit zo luidkeels geuit. In de serie wordt ook de suggestie gewekt dat Elizabeth na deze aanvaring zichzelf op het wereldtoneel wil bewijzen en naar Ghana reist, waar president Kwame Nkrumah dreigt over te lopen naar de Sovjets. Een dansje met The Queen doet hem van gedachten veranderen. Maar heus, één foxtrot was niet genoeg om de machtsverhoudingen in Afrika tijdens de Koude Oorlog te wijzigen.
Serie-schrijver Peter Morgan heeft ontzettend veel kennis over het reilen en zeilen in het paleis en de locaties zijn zorgvuldig gekozen, zodat je het gevoel krijgt echt in Buckingham Palace binnen te kijken of mee te varen op het koninklijke jacht Brittannia. Maar veel van de verhaallijnen komen uit ‘welingelichte kringen’, oftewel het geruchtencircuit. Ze ondersteunen zonder uitzondering het centrale thema van de serie: voor Elizabeth is uiteindelijk alles ondergeschikt aan het behoud van de kroon. Of ze nu haar zus moet teleurstellen, de ontrouw van haar man door de vingers moet zien, zich moet laten koeioneren door een Amerikaanse presidentsvrouw of juist een briljante politieke zet doet.
Kijkt de koningin ook?
Dat uitgangspunt wordt aan het begin van de serie helder uiteengezet in de brief die Elizabeth krijgt van haar oma, als ze in 1952 tijdens een reis in Kenia hoort dat haar vader is overleden en zij dus met onmiddellijke ingang koningin is geworden. “Terwijl je rouwt om je vader, moet je ook rouwen om Elizabeth Mountbatten. Want voor haar is nu Elizabeth Regina in de plaats gekomen. Deze twee Elizabeths zullen vaak met elkaar in conflict komen. Maar de kroon moet altijd winnen.” Die brief is ook verzonnen.
En dan de hamvraag: Kijkt koningin Elizabeth zelf naar ‘The Crown’? Ook hier moeten we het doen met geruchten. Er wordt gezegd dat ze samen met haar jongste zoon Edward en zijn vrouw Sophie regelmatig tv-avondjes houdt en dat ‘The Crown’ ook op het programma heeft gestaan. Naar verluidt zou ze het allemaal best vermakelijk vinden, behalve de aflevering waarin haar man, prins Philip, als een liefdeloze vader wordt afgeschilderd. En Philip zelf? Een kennis van acteur Matt Simons die de prins speelt, zou het hem hebben gevraagd. Het antwoord van Philip: “Don’t. Be. Ridiculous.”
Spoiler alert: dit staat ons in seizoen 3 te wachten:
Het derde seizoen beslaat de periode 1964-1976. Als de serie begint, is Elizabeth 38 jaar en behoorlijk gesetteld op de troon. Het seizoen eindigt met haar zilveren jubileum. De formule van de serie is ongewijzigd. Tegen de achtergrond van persoonlijke en relationele beslommeringen spelen in elke aflevering voor die tijd belangrijke politieke en maatschappelijke gebeurtenissen. Harold Wilson (Labour) is bijna al die jaren premier, in de jaren zeventig dreigt een samenzwering tegen zijn regering. De ramp van Aberfan in Wales in 1966 zit er in, als een ingezakte afvalberg uit een steenkoolmijn een dorpje bedelft en er 144 mensen omkomen. Elizabeth weigert aanvankelijk af te reizen naar het rampgebied. Prinses Margaret gaat met haar man Lord Snowdon — het huwelijk begint steeds meer te kraken — naar de VS om de banden met president Lyndon Johnson aan te halen. In 1969 is er de investituur van Charles tot prins van Wales. De maanlanding komt voorbij. Prins Charles leert ene Camilla Shand kennen, inderdaad: de latere Camilla Parker Bowles. Overigens wordt in de serie de suggestie gewekt dat Charles’ zus Anne een verhouding heeft met Andrew Parker Bowles, die dus later met Camilla zal trouwen. Op de introductie van Diana zullen we moeten wachten tot seizoen 4, die naar verwachting over een jaar klaar is.